مدیریت موجودی یکی از حیاتی‌ترین بخش‌های هر کسب‌وکار اینترنتی است؛ چراکه اگر نتوانید موجودی محصولات خود را به‌درستی مدیریت کنید، ممکن است با مشکلاتی مانند کمبود موجودی، از دست دادن مشتریان یا افزایش هزینه‌های ذخیره‌سازی مواجه شوید.
هدف اصلی این فرآیند، تأمین موجودی کافی از محصولات موردنیاز در زمان و مکان مناسب، در حالی که هزینه‌ها را به‌خوبی کنترل کنید و سودآوری را افزایش دهید. در این مقاله، به بررسی کامل مدیریت موجودی، تکنیک‌ها و فرآیندهای آن می‌پردازیم و به شما نشان می‌دهیم که چطور با استفاده از امکانات فروشگاه‌ساز وبزی، مدیریت موجودی خود را بهینه کنید.
مدیریت موجودی چیست؟
مدیریت موجودی به فرآیندی گفته می‌شود که شامل پیگیری، سفارش‌دهی، ذخیره‌سازی و فروش محصولات است. این فرآیند تمام مراحل را از تأمین مواد اولیه گرفته تا فروش نهایی پوشش می‌دهد. هدف اصلی مدیریت موجودی این است که همیشه موجودی کافی و به‌موقع از محصولات موردنیاز را در مکان‌های مناسب داشته باشید و همزمان هزینه‌ها را به‌خوبی کنترل کنید.
برای مثال، اگر شما یک فروشگاه اینترنتی پوشاک دارید و محصولات پرطرفداری مثل تی‌شرت‌های تابستانی دارید، اگر به‌درستی مدیریت موجودی نکنید، ممکن است در فصل تابستان با کمبود موجودی مواجه شوید و مشتریان خود را از دست بدهید. اما اگر همیشه موجودی کافی داشته باشید و به‌موقع سفارش‌های جدید دهید، می‌توانید مشتریان بیشتری جذب کرده و فروش بیشتری داشته باشید.
پیشنهاد می‌کنیم مقاله «۸ استراتژی حرفه‌ای جذب مشتری» را در آکادمی وبزی مطالعه کنید.
چرا مدیریت موجودی مهم است؟
در دنیای امروز که رقابت بین کسب‌وکارهای اینترنتی هر روز شدیدتر می‌شود، داشتن یک سیستم مدیریت موجودی کارآمد بیش از همیشه اهمیت پیدا کرده است. مدیریت موجودی به شما این امکان را می‌دهد که از مشکلاتی مثل کمبود موجودی، موجودی اضافی، افزایش هزینه‌های نگهداری و حتی از دست دادن مشتریان جلوگیری کنید.
طبق نظرسنجی BDO در سال ۲۰۲۳، حدود ۸۲ درصد از مدیران خرده‌فروشی پیش‌بینی کرده بودند که مشکلات زنجیره تأمین برای کسب‌وکار آن‌ها تهدید جدی خواهد بود و ۳۴٪ از آن‌ها انتظار داشتند با موجودی اضافی مواجه شوند. این اعداد نشان می‌دهند که مدیریت موجودی یک چالش بزرگ برای بسیاری از کسب‌وکارهاست. اما چرا باید به این موضوع اهمیت بدهیم؟ در ادامه، مزایای اصلی مدیریت موجودی موفق را بررسی می‌کنیم.
۱. کاهش هزینه‌ها
یکی از مهم‌ترین دلایل اهمیت مدیریت موجودی، کاهش هزینه‌های اضافی مربوط به نگهداری و انبارداری است. اگر نتوانید پیش‌بینی دقیقی از نیازهای بازار و مشتریان داشته باشید، ممکن است بیش از حد لازم محصولات را سفارش دهید.
فرض کنید شما صاحب یک فروشگاه اینترنتی کفش هستید و به دلیل تخفیف فصلی، حجم زیادی از کفش‌های تابستانی را سفارش داده‌اید. اما اگر تقاضا کمتر از پیش‌بینی شما باشد، مجبور خواهید شد تا کفش‌های اضافی را با تخفیف‌های سنگین به فروش برسانید یا حتی آن‌ها را دور بریزید. مدیریت موجودی صحیح به شما کمک می‌کند که تنها به اندازه موردنیاز خود سفارش دهید و از هزینه‌های اضافی جلوگیری کنید.
۲. افزایش رضایت مشتریان
وقتی مشتریان محصولی را در سایت شما پیدا می‌کنند و با پیام «ناموجود» مواجه می‌شوند، احتمالاً به سراغ رقبای شما خواهند رفت. به همین دلیل داشتن موجودی کافی و همیشگی از محصولات پرفروش، کلید موفقیت در جذب و حفظ مشتریان است.
اگر شما یک فروشگاه اینترنتی لوازم جانبی موبایل دارید و محصولات پرطرفداری مثل گلس یا قاب‌های محافظ موبایل را همیشه در انبار موجود داشته باشید، مشتریان به شما اعتماد بیشتری خواهند کرد و حتی ممکن است به مشتری دائمی شما تبدیل شوند.
۳. کاهش ضایعات و سرقت
نظارت دقیق بر موجودی به شما این امکان را می‌دهد که محصولات خود را به‌موقع بفروشید و از هدررفت آن‌ها جلوگیری کنید. همچنین، کنترل دقیق موجودی می‌تواند به شما کمک کند تا سرقت‌های احتمالی را شناسایی و مدیریت کنید.
در یک فروشگاه اینترنتی محصولات خوراکی، اگر محصولات با تاریخ انقضا به‌موقع فروخته نشوند، به هدر خواهند رفت. از طرفی، اگر موجودی محصولات به‌درستی کنترل نشود، سرقت‌های احتمالی توسط کارکنان یا مشکلات فنی در سیستم‌های انبارداری به‌راحتی شناسایی نخواهد شد.
۴. افزایش کارایی و بهبود فرآیندها
مدیریت موجودی به شما کمک می‌کند تا فرآیندهای مختلف مثل دریافت، بسته‌بندی، انبارداری و ارسال محصولات را بهینه‌سازی کنید. این موضوع به‌طور مستقیم بر سرعت خدمات‌دهی و رضایت مشتریان تأثیر می‌گذارد.
فرض کنید شما صاحب یک فروشگاه اینترنتی پوشاک هستید. با دسته‌بندی دقیق محصولات به‌طور مثال «تی‌شرت‌ها»، «شلوارها» و «کت‌ها»، شما به‌راحتی می‌توانید محصولات موردنیاز مشتریان را پیدا کرده و سریع‌تر آن‌ها را ارسال کنید. همچنین، اگر محصولات پرفروش را در محل‌های قابل دسترسی و نزدیک‌تر به بخش ارسال قرار دهید، فرآیند ارسال به‌طور چشمگیری بهبود می‌یابد.
۵. بهبود جریان نقدینگی
مدیریت موجودی نه‌تنها به کاهش هزینه‌ها کمک می‌کند، بلکه به شما اجازه می‌دهد تا منابع مالی خود را به شکل هوشمندانه‌تری مدیریت کنید. با داشتن پیش‌بینی دقیق از نیازهای مشتریان و جلوگیری از سفارش‌های بی‌رویه، می‌توانید بودجه خود را برای مواردی مثل بازاریابی، توسعه محصولات جدید و گسترش کسب‌وکار صرف کنید.
اگر شما یک فروشگاه اینترنتی فروش محصولات دیجیتال مثل اسپیکرهای هوشمند دارید، پیش‌بینی دقیق از تقاضای بازار به شما کمک می‌کند تا فقط به اندازه نیاز موجودی خریداری کنید. به این ترتیب می‌توانید پول بیشتری برای تبلیغات و بازاریابی اختصاص دهید و در نتیجه فروش بیشتری داشته باشید.
همان‌طور که دیدید، مدیریت موجودی نه‌تنها به کاهش هزینه‌ها و افزایش رضایت مشتریان کمک می‌کند، بلکه باعث بهبود فرآیندها و جریان نقدینگی نیز می‌شود.
اگر به‌درستی مدیریت موجودی را انجام دهید، همیشه می‌دانید که چه محصولاتی نیاز به سفارش دارند، چه محصولاتی باید سریع‌تر فروخته شوند و کدام محصولات ارزش بیشتری برای کسب‌وکار شما دارند.
پیشنهاد می‌کنیم مقاله «چگونه یک فروشگاه اینترنتی موفق راه اندازی کنیم؟» را در آکادمی وبزی مطالعه کنید.
آشنایی با انواع موجودی‌ها
برای مدیریت بهتر موجودی‌ها، ابتدا باید انواع آن‌ها را بشناسید. موجودی‌ها به‌طور کلی به چهار دسته اصلی تقسیم می‌شوند که در ادامه با آن‌ها آشنا می‌شوید.
۱. مواد اولیه و اجزا (Raw Materials and Components)
این دسته شامل موادی است که برای تولید محصولات نهایی مورد استفاده قرار می‌گیرند. مواد اولیه معمولاً به شکل خام هستند و باید فرآیند تولید را طی کنند تا به محصول نهایی تبدیل شوند.
برای مثال، اگر شما یک کارخانه تولید کیف‌های چرمی دارید، چرم، زیپ‌ها، نخ‌ها و دکمه‌ها جزو مواد اولیه شما محسوب می‌شوند. این مواد به‌تنهایی قابل فروش نیستند، اما بعد از پردازش به یک محصول قابل استفاده تبدیل می‌شوند.
۲. محصولات نیمه‌ساخته (WIP - Work In Progress)
این نوع موجودی شامل محصولاتی است که هنوز به‌طور کامل تولید نشده‌اند و در مراحل مختلفی از فرآیند تولید قرار دارند. محصولات نیمه‌ساخته معمولاً دارای ارزش اقتصادی هستند و مدیریت صحیح آن‌ها می‌تواند از اتلاف منابع جلوگیری کند.
فرض کنید شما یک کارخانه تولید پوشاک دارید. پارچه‌های برش‌خورده، تی‌شرت‌های نیمه‌دوخته یا محصولاتی که آماده بسته‌بندی نشده‌اند، جزو محصولات نیمه‌ساخته محسوب می‌شوند. اگر این محصولات به‌موقع تکمیل نشوند، انباشت آن‌ها باعث ایجاد هزینه‌های اضافی می‌شود.
۳. محصولات نهایی (Finished Goods)
این دسته شامل محصولاتی است که به‌طور کامل تولید شده و آماده فروش به مشتریان هستند. محصولات نهایی ارزش اقتصادی کاملی دارند و مستقیماً به مشتریان فروخته می‌شوند.
برای مثال، اگر شما یک فروشگاه اینترنتی لوازم خانگی دارید، محصولات نهایی شما شامل یخچال، ماشین لباسشویی و تلویزیون‌های آماده ارسال به مشتریان است. این محصولات باید به‌صورت مرتب بررسی شوند تا موجودی کافی برای پاسخگویی به سفارش‌ها داشته باشید.
۴. کالاهای تعمیر، نگهداری و عملیات (MRO - Maintenance, Repair, and Operations)
این نوع موجودی شامل لوازم و قطعاتی است که به‌صورت مستقیم برای تولید محصولات استفاده نمی‌شوند اما برای تعمیرات، نگهداری و عملیات‌های روزانه موردنیاز هستند.
برای مثال، اگر شما یک کارخانه تولید کفش دارید، ابزارهای برش، دستگاه‌های بسته‌بندی و حتی روغن‌های لازم برای نگهداری از ماشین‌آلات تولید، در دسته کالاهای MRO قرار می‌گیرند. دسترسی نداشتن به این تجهیزات در مواقع لازم، می‌تواند تولید را متوقف کرده و ضررهای بزرگی به کسب‌وکار وارد کند.
تکنیک‌های مدیریت موجودی
برای مدیریت موجودی به‌صورت بهینه و کاهش هزینه‌ها، تکنیک‌های مختلفی وجود دارد. در ادامه به بررسی پنج تکنیک کاربردی و پرکاربرد مدیریت موجودی می‌پردازیم.
۱. FIFO (اولین ورودی، اولین خروجی)
تکنیک FIFO یا «اولین ورودی، اولین خروجی» یکی از متداول‌ترین روش‌های مدیریت موجودی است که بیشتر برای کالاهای فاسدشدنی یا دارای تاریخ انقضا استفاده می‌شود. در این روش، محصولات به همان ترتیب که وارد انبار می‌شوند، از انبار خارج شده و به فروش می‌رسند. این تکنیک کمک می‌کند که محصولات قدیمی‌تر پیش از خراب شدن به فروش برسند.
فرض کنید شما صاحب یک فروشگاه اینترنتی مواد غذایی هستید. محصولات شما شامل شیر، ماست و نان است که همه دارای تاریخ انقضا هستند. با استفاده از تکنیک FIFO، شما همیشه محصولات قدیمی‌تر را اول از انبار خارج می‌کنید تا جلوی فاسد شدن آن‌ها را بگیرید.
۲. LIFO (آخرین ورودی، اولین خروجی)
این تکنیک برخلاف روش FIFO عمل می‌کند. در روش LIFO، محصولات جدیدتر اول به فروش می‌رسند و کالاهای قدیمی‌تر برای مدت طولانی‌تری در انبار باقی می‌مانند. این روش بیشتر برای کالاهایی مناسب است که ارزش اقتصادی بالایی ندارند یا تغییرات ظاهری آن‌ها اهمیت زیادی ندارد.
تصور کنید شما یک فروشگاه اینترنتی پیچ و مهره دارید. از آنجایی که پیچ و مهره‌ها خراب نمی‌شوند و تاریخ انقضا ندارند، می‌توانید از روش LIFO استفاده کنید و همیشه آخرین محصولاتی که وارد انبار شده‌اند را برای فروش قرار دهید.
۳. تحلیل ABC
تحلیل ABC به شما کمک می‌کند تا محصولات خود را بر اساس اهمیت و ارزش اقتصادی دسته‌بندی کنید. در این روش محصولات به سه گروه تقسیم می‌شوند:
- A: محصولات با ارزش بالا و حجم کم (مهم‌ترین محصولات)
- B: محصولات با ارزش متوسط و حجم متوسط
- C: محصولات با ارزش پایین و حجم بالا
هدف از این تکنیک، تمرکز بیشتر بر روی محصولات پرفروش و سودآور و مدیریت بهتر منابع مالی است.
فرض کنید شما صاحب یک فروشگاه اینترنتی لوازم خانگی هستید. محصولاتی مثل تلویزیون‌ها و یخچال‌ها جزو دسته A هستند چون ارزش بالایی دارند. محصولات دسته B شامل ماکروویوها و جاروبرقی‌ها هستند که ارزش متوسطی دارند و دسته C شامل لوازم جانبی کوچک مثل کابل‌های برق و لامپ‌ها می‌شود. با این تکنیک می‌توانید تمرکز خود را روی محصولات سودآورتر بگذارید.
۴. JIT (تولید به‌موقع)
JIT مخفف Just-In-Time است و به تکنیکی گفته می‌شود که در آن موجودی‌ها فقط در زمان نیاز و به‌مقدار لازم تأمین می‌شوند. این تکنیک نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و همکاری مؤثر با تأمین‌کنندگان است.
برای مثال، اگر شما یک فروشگاه اینترنتی لوازم جانبی موبایل دارید، به‌جای اینکه محصولات مختلف را به‌طور کامل در انبار ذخیره کنید، تنها زمانی که سفارش جدید دریافت می‌کنید محصولات موردنیاز را تأمین می‌کنید. این روش هزینه‌های نگهداری موجودی را کاهش می‌دهد و به افزایش جریان نقدینگی کمک می‌کند.
۵. دراپ‌شیپینگ (Dropshipping)
دراپ‌شیپینگ یک روش نوین مدیریت موجودی است که در آن محصولات به‌صورت مستقیم از تأمین‌کننده به مشتری ارسال می‌شوند و نیازی به انبارداری توسط فروشنده وجود ندارد.
فرض کنید شما یک فروشگاه اینترنتی پوشاک دارید. وقتی مشتری سفارش جدیدی ثبت می‌کند، شما محصول موردنظر را از تأمین‌کننده خریداری کرده و تأمین‌کننده به‌طور مستقیم آن را برای مشتری ارسال می‌کند. این تکنیک به شما کمک می‌کند بدون نیاز به سرمایه‌گذاری بزرگ روی انبارداری، کسب‌وکار خود را مدیریت کنید.
چرا باید از این تکنیک‌ها استفاده کنیم؟
استفاده از تکنیک‌های مدیریت موجودی نه‌تنها به کاهش هزینه‌های نگهداری کمک می‌کند، بلکه به شما امکان می‌دهد که محصولات خود را به بهترین شکل مدیریت کرده و همیشه برای پاسخگویی به نیازهای مشتریان آماده باشید. هر کدام از این روش‌ها می‌تواند به نوعی برای کسب‌وکار شما مفید باشد، اما نکته مهم این است که تکنیک مناسب را با توجه به نوع محصولات و مدل کسب‌وکارتان انتخاب کنید.
پیشنهاد می‌کنیم مقاله «۷ راهکار اثبات شده برای افزایش ترافیک فروشگاه آنلاین شما» را در آکادمی وبزی مطالعه کنید.
آموزش مدیریت موجودی فروشگاه اینترنتی
برای داشتن یک فروشگاه اینترنتی موفق، مدیریت موجودی به یکی از مهم‌ترین جنبه‌های کسب‌وکار شما تبدیل می‌شود. اگر نتوانید موجودی خود را به‌درستی مدیریت کنید، احتمالاً با مشکلاتی مثل کمبود موجودی، افزایش هزینه‌ها و حتی از دست دادن مشتریان مواجه خواهید شد. در این بخش به شما آموزش می‌دهیم که چطور می‌توانید با استفاده از روش‌های مختلف و ابزارهای مناسب، موجودی فروشگاه اینترنتی خود را به بهترین شکل مدیریت کنید.
۱. برنامه‌ریزی دقیق موجودی
اولین قدم برای مدیریت موفق موجودی، داشتن برنامه‌ای دقیق و جامع است. شما باید بدانید که چه محصولاتی پرفروش‌تر هستند، چه زمانی باید موجودی جدید سفارش دهید و چطور باید موجودی‌ها را دسته‌بندی کنید. برای این کار بهتر است از ابزارهای مدیریت موجودی استفاده کنید.
برای مثال، فرض کنید شما صاحب یک فروشگاه اینترنتی لوازم آرایشی هستید. محصولاتی مثل کرم‌های مرطوب‌کننده و ضد جوش، فروش بیشتری نسبت به سایر محصولات دارند. بنابراین باید این محصولات را به‌طور مرتب بررسی کنید و موجودی آن‌ها را همیشه به‌روز نگه دارید. همچنین باید پیش‌بینی کنید که در زمان‌های خاص مثل روزهای تخفیف یا ایام خاص (مثل شب یلدا یا نوروز) تقاضا برای این محصولات افزایش می‌یابد.
۲. استفاده از نرم‌افزارهای مدیریت موجودی
یکی از مؤثرترین راه‌ها برای مدیریت موجودی، استفاده از نرم‌افزارهای مخصوص این کار است. نرم‌افزارهای مدیریت موجودی به شما کمک می‌کنند که اطلاعات مربوط به موجودی‌ها را به‌صورت دقیق ثبت و مدیریت کنید و به‌راحتی موجودی‌ها را پیگیری کنید.
۳. پیش‌بینی تقاضا و بررسی الگوهای خرید
یکی دیگر از اصول مدیریت موجودی موفق، پیش‌بینی تقاضا بر اساس الگوهای خرید مشتریان است. این کار به شما کمک می‌کند تا همیشه موجودی کافی داشته باشید و از هدررفت منابع جلوگیری کنید.
برای مثال، اگر شما یک فروشگاه اینترنتی فروش لوازم جانبی موبایل دارید و می‌بینید که به‌طور مداوم کاورهای گوشی آیفون پرفروش‌تر هستند، باید موجودی این محصولات را بیشتر از سایر محصولات نگه دارید و به‌طور منظم سفارش جدید ثبت کنید.
۴. استفاده از تکنیک‌های مدیریت موجودی
در بخش‌های قبلی با تکنیک‌هایی مثل FIFO، LIFO، JIT و تحلیل ABC آشنا شدید. حالا باید از این تکنیک‌ها برای مدیریت موجودی فروشگاه اینترنتی خود استفاده کنید.
برای مثال، اگر شما محصولات فاسدشدنی مثل مواد غذایی یا داروها می‌فروشید، باید حتماً از تکنیک FIFO (اولین ورودی، اولین خروجی) استفاده کنید. یعنی محصولاتی که زودتر وارد انبار شده‌اند، باید اول به فروش برسند.
از طرفی، اگر محصولاتی دارید که فاسدشدنی نیستند و تغییرات ظاهری در آن‌ها اهمیت ندارد مثل پیچ و مهره، می‌توانید از تکنیک LIFO (آخرین ورودی، اولین خروجی) استفاده کنید.
۵. ایجاد سیستم هشدار و اطلاع‌رسانی
حتی اگر از نرم‌افزارهای مدیریت موجودی استفاده می‌کنید، باید سیستمی برای اطلاع‌رسانی ایجاد کنید که به شما بگوید چه زمانی باید موجودی جدید سفارش دهید. این سیستم‌ها می‌توانند به‌صورت خودکار برای شما پیام ارسال کنند یا از طریق داشبورد مدیریت به شما هشدار دهند.
۶. مدیریت موجودی چندکاناله
اگر محصولات خود را همزمان در چندین پلتفرم مختلف به فروش می‌رسانید (مثل وب‌سایت، اینستاگرام و پلتفرم‌های آنلاین مثل دیجی‌کالا)، باید حتماً از سیستمی استفاده کنید که موجودی تمام کانال‌های فروش شما را به‌طور همزمان مدیریت کند.
۷. بررسی منظم و به‌روزرسانی داده‌ها
هیچ سیستمی کامل نیست. برای مدیریت موجودی موفق، باید به‌صورت منظم داده‌های مربوط به موجودی‌ها را بررسی و در صورت نیاز اصلاح کنید.
هر هفته یا هر ماه گزارش‌های مربوط به موجودی خود را بررسی کنید. ببینید کدام محصولات پرفروش‌تر هستند، کدام محصولات کمتر فروش می‌روند و چرا. سپس بر اساس این گزارش‌ها تصمیم‌گیری کنید که چگونه موجودی خود را مدیریت کنید.
جمع‌بندی: مدیریت راحت موجودی فروشگاه اینترنتی در وبزی!
مدیریت موجودی برای هر کسب‌وکار اینترنتی یک ضرورت حیاتی است. اگر بتوانید موجودی خود را به‌درستی مدیریت کنید، نه تنها هزینه‌های نگهداری و انبارداری را کاهش می‌دهید، بلکه بهبود جریان نقدینگی و افزایش رضایت مشتریان را نیز تضمین خواهید کرد. تکنیک‌های مختلفی مثل FIFO، LIFO، تحلیل ABC و JIT به شما کمک می‌کنند تا محصولات خود را به بهترین شکل مدیریت کرده و همیشه برای پاسخگویی به نیازهای مشتریان آماده باشید.
فروشگاه‌ساز وبزی با ارائه امکانات پیشرفته مثل مدیریت موجودی و ابزارهای تحلیلی، به شما کمک می‌کند تا بدون نگرانی از مشکلات موجودی، فروشگاه اینترنتی خود را با خیال راحت مدیریت کنید. اگر به‌دنبال یک راه‌حل کامل و جامع برای مدیریت موجودی کسب‌وکار خود هستید، همین حالا وبزی را امتحان کنید و تجربه جدیدی از فروش آنلاین را به دست آورید.
